Warmtebronnen en hun impact op het klimaat

Groene-warmtesystemen stoten minder schadelijke stoffen uit en zijn energie-efficiënter dan verwarmingsketels op fossiele brandstoffen.

Luchtkwaliteit en klimaatverandering

In de Europese klimaatdoelstellingen zijn de CO₂-doelstellingen per lidstaat bepaald. Het Vlaamse beleid focust in eerste instantie op de uitfasering van verwarmingsketels op fossiele brandstoffen die voor de grootste CO₂-uitstoot en de meest negatieve milieueffecten zorgen. De uitstoot van schadelijke stoffen is dus de belangrijkste reden voor de uitfasering van stookolieketels.

Groene-warmtesystemen
- Groene-warmtesystemen (zoals warmtepomp, warmtenet, zonneboiler, warmtepompboiler) stoten nauwelijks tot geen schadelijke stoffen uit.
- Een warmtepomp stoot het minste broeikasgassen en geen lokale schadelijke stoffen uit. Een warmtepomp maakt wel gebruik van koelmiddelen, als medium om warmte te transporteren. Koelmiddelen hebben negatieve milieueffecten. Die beschouwen we onder ‘broeikasgassen die een warmtepomp uitstoot’.
Aardgas minder schadelijk dan stookolie
- De verbranding van aardgas levert 24% minder broeikasgassen (CO₂) op dan de verbranding van stookolie.
- Een nieuwe aardgasketel stoot 45% minder stikstofoxide (NOx) uit dan een nieuwe stookolieketel. Bij een oude stookolieketel ligt de uitstoot nog hoger.

Energie-efficiëntie van verwarmingssystemen

Groene-warmtesystemen halen een hogere energie-efficiëntie dan verwarmingssystemen op fossiele brandstoffen. Dat wil zeggen dat groene-warmtesystemen een groter deel van de (elektrische) energie omzetten naar warmte.
Een warmtepomp gebruikt elektriciteit om warmte uit de bodem, de lucht of uit grondwater te halen. Die warmte uit de omgeving is ‘gratis warmte’. Daardoor zijn warmtepompen op lage temperatuurverwarming minstens 3 keer efficiënter dan elektrische verwarming. Alle types directe elektrische verwarming (zoals accumulatieverwarming, infraroodpanelen, elektrische weerstandsverwarming) zijn daarom af te raden als hoofdverwarming. Meer informatie over waarom infraroodpanelen als hoofdverwarming minder interessant zijn(opent in nieuw venster), kunt u nalezen op de website van Ecobouwers.
De energie-efficiëntie van nieuwe aardgas- en stookolieketels ligt ongeveer gelijk.

Energielabel van verwarmingsketel

Op een Europees Energielabel voor verwarmings- en warmwatertoestellen kunt u zien hoe energie-efficiënt een verwarmingsketel is. Het energielabel laat op een schaal van A+++ tot D zien hoe hoog het energieverbruik is van een verwarmingsketel, waarbij klasse A+++ het meest energie-efficiënt is. Voor 26 september 2019 liep de schaal van A++ tot G.

Groene-warmtesystemen vallen onder A++.
Nieuwe aardgas- of stookolieketels kunnen maximaal een A-label halen. Voor oudere ketels is dat B, C of soms zelfs D.
Een label A+ is alleen mogelijk voor aardgas- of stookolieketels die fossiele brandstoffen combineren met groene energie, zoals met een warmtepomp of een zonneboiler.
Nieuwe, condenserende gas- en stookolieketels zijn efficiënter dan ketels zonder condensatie. Het echte rendement wordt mee bepaald door het afgiftesysteem (zoals radiatoren, vloerverwarming). Als een condenserende gas- of stookolieketel bijvoorbeeld wordt aangesloten op oude radiatoren, dan treedt er geen condensatie op en ligt het rendement lager.

Veelgestelde vragen

Waarom wordt elektrisch rijden aangemoedigd, maar elektrisch verwarmen afgeraden?

Voor het verwarmen van een huis ligt het rendement van een elektriciteitscentrale veel lager dan het rendement van een verwarmingsketel in een huis. Het rendement van een elektrische automotor daarentegen is beter dan dat van een diesel- of benzinemotor.

Elektrische verwarming heeft dus een lagere energie-efficiëntie dan alternatieven, terwijl een elektrisch voertuig juist een hogere energie-efficiëntie heeft ten opzichte van de alternatieven.

Elektrisch verwarmen

In een elektriciteitscentrale wordt warmte opgewekt, en omgezet in elektriciteit. Het gemiddelde rendement van een elektriciteitscentrale is maar 40%, omdat er bij de omzetting van warmte (zowel bij gasverbranding als bij kernreactie) naar elektriciteit in de centrale veel warmte verloren gaat, terwijl we net warmte nodig hebben.
Als hetzelfde aardgas uit de elektriciteitscentrale rechtstreeks in een verwarmingsketel in een huis verbrand wordt, gaat er veel minder warmte verloren en is het rendement gemakkelijk 80%.

Als u uw huis verwarmt met elektriciteit die opgewekt wordt in een elektriciteitscentrale, dan zorgt de tussenstap van warmte naar elektriciteit in de centrale voor veel verlies, waardoor elektrisch verwarmen niet efficiënt is.

Er is een uitzondering: een elektrische warmtepomp is een energie-efficiënt verwarmingstoestel, omdat de warmtepomp het grootste deel van de nodige warmte uit de omgeving haalt (uit lucht-, water- of grondwarmte) en maar een klein deel aan elektriciteit nodig heeft om die warmte ‘op te pompen’ naar een hogere temperatuur.

Elektrisch rijden

In een auto met een diesel- of benzinemotor zorgt de verbranding in de motor ervoor dat de auto beweegt. Een diesel- of benzinemotor heeft een laag rendement van ongeveer 30%, opnieuw omdat bij de omzetting van warmte (verbranden van diesel of benzine) naar beweging van de auto veel warmte verloren gaat.
Het rendement van een elektrische automotor is daarentegen zeer hoog. Het rendement van een elektriciteitscentrale is met 40% hoger dan het rendement van een diesel- of benzinemotor. Elektrische voertuigen kunnen bij het remmen bovendien energie recupereren en opnieuw opslaan in de batterij voor later gebruik (hybride wagens kunnen dit ook). Dat verbetert het rendement nog.

Het is efficiënter om eerst elektriciteit op te wekken in een centrale en daar een auto mee aan te drijven, in plaats van de brandstof (diesel of benzine) rechtstreeks in de motor te verbranden.

En de CO₂-uitstoot?

Bij de verbranding van fossiele brandstoffen (gas, benzine, diesel) stoten we CO₂ uit. Groene stroom (dus elektriciteit uit zon, wind) is koolstofneutraal.

Slechts een deel van onze totale elektriciteitsproductie bestaat momenteel uit groene stroom. Dat is onvoldoende om met het totale voertuigenpark over te schakelen op groene elektriciteit. Ook om die reden beperken we beter het elektriciteitsverbruik voor verwarming.

Een elektrische wagen stoot nog steeds CO₂ uit, maar minder dankzij de betere efficiëntie ten opzichte van een diesel-of benzinewagen. Bovendien, als we de elektrische wagen opladen met lokaal opgewekte zonne-energie of windenergie, vermindert de CO₂-uitstoot verder.

Voor meer informatie over de milieu-impact van elektrische wagens, zie: Milieuvriendelijke voertuigen.